Sarritan badirudi naturaren zikloak eta bertan gertatzen diren aldaketak geldoak eta hautemanezinak direla. Hala ere, begiratzen jakitea besterik ez da behar, eta pazientzia-dosi txikiak gure inguruan mundu aldakor bat aurkitzeko.

Cristina Enea Fundaziotik hilabetez hilabete erakutsi nahi dizkizuegu gure ingurune hurbilean, zehazki gure parkean, Cristina Enean, gertatzen diren aldaketak.

Hemendik kontsultatu eta deskargatu ditzakezuen landa-fitxei esker, parkeko fauna eta floraren etengabeko aldaketen lekuko izango zarete. Otsailarekin hasiko gara, egunik labur eta hotzenak dituen urteko hilerik iheskorrenarekin. Orokorrean, negua lozorro-garaia izaten da naturan, eta aktibitatea gelditu egiten da. Hala ere, mundu oso bat eskaintzen digu gozatzeko, ongi babestu besterik ez da egin behar haren bila irteteko.

Koaderno honekin Cristina Eneako parkeko hilabete honetako protagonistetako batzuk ezagutzea proposatzen dizuegu.

Urtea hastearekin batera, negua bete-betean sartzen da. Natura (eta baita Cristina Enea ere) prest dago urteko egunik labur, hotz eta hezeenei aurre egiteko. Ekosistema hauetan, non bizitzaren erritmoa moteldu egiten den, espezie askok udazkenean pilatu zituzten elikagai-erreserbei esker irauten dute; beste batzuek, berriz, beren jarduera-maila jaisten dute. Guztientzat, urtarrila negualdia da.

Otsailean negu betean gaude, urtarorik hotzena eta desatseginena, eguraldiari dagokionez. Urteko hilabeterik iheskorrena egun labur eta hotzengatik bereizten da.

Orokorrean, negua lozorro-garaia izaten da naturan, eta aktibitatea gelditu egiten da. Hala ere mundu oso bat eskaintzen digu gozatzeko, ongi babestu besterik ez da egin behar haren bila irteteko.

Neguak azken zartadak ematen ditu udaberriari hasiera eman aurretik, eta laster iritsiko diren aldaketak sumatzen dira giroan. Martxoaren 2letik aurrera eguna gauari minutuak lapurtzen hasiko da, udaberria hemen dagoela iragarriz. Dena prest dago naturaren urtaro gogokoenaren ateak irekitzeko. Parkearen metamorfosia hasia da, lore goiztiarrek eta lehen kantuek adierazten diguten bezala, eta egun gutxiren buruan parkearen itxura erabat aldatuko da. 

Gure inguruan ia dena berritzen ari dela sumatzen dugu apirila iristean. Parkea koloreztatu eta doinuz eta usainez betetzen da. Gorteiatzeek, jaiotzek eta elikagai bila ibiltzeak udaberriko mila soinuez gozatzeko leku bilakatzen dute Cristina Enea.

Maiatzean, parkea bere osotasunean ageri da, txorien kantu etengabeek eta loraldi masiboak energia eta baikortasuna transmititzen diote lorategietatik paseatzen ari denari. Lurraren arrasean, bizitza pilatu egiten da alfonbra koloretsu bat sortuz eta, pixkanaka, zuhaitzen adaburuak hosto berriez betetzen dira.

Ekaina argiaren hilabetea da. Uda hasten da, ilunpeari bide eman nahi ez dioten ilunabar luzeekin. Eguzkiaren eta beroaren lehen egunak opor usaineko garai honetan iritsiko dira. Cristina Enean zuhaitzak hostoz estali dira, itzala emateko eta behar duena eguzki-izpietatik babesteko prest.

Urteko garairik beroenean, garrantzi berezia hartzen dute parkeko putzu eta urmaelek. Ez bakarrik urte osoan bizi diren urlehortarrentzat, baita bertan edatera edo freskatzera hurbiltzen diren parkeko gainerako animalientzat ere. Cristina Enean ere gero eta jende gehiago ibiltzen da, itzalpeko lo-kuluxka egiteko eta belarretan jolasteko hilabetea baita. Oporretan gaude eta hori parkean ere nabaritzen da.

Abuztuko egun beroetan, zer hobe leku fresko bat bilatzea baino? Cristina Enean goroldioek freskotasuna non dagoen adierazten digute eta, ipar hemisferioan gaudenez, iparra non dagoen ere adierazten digute. Bila ezazu goroldioa parkean, ea benetan iparraldera begiratzen duen, eta bide batez pixka batean freskatu ahal izango duzu.

Iraila udaren amaiera eta udazkenaren hasiera da. Irailaren 23an, goizaldeko ordu biak eta 29an, urtaro aldaketa izango da, garai hotzagoetara hurbiltzen ari garela adierazten duena. Bi urtaroen arteko zubi-hilabetea da, eta egunak nabarmen laburtzen dira. Naturak ziklo aldaketa aurreikusten du, fauna negualdiko lurraldeetara joan eta etortzen da, landareek fruituak erakusten dituzte eta guztiak prestatzen dira pixkanaka-pixkanaka neguaren iritsierarako.

Urria udazkena da, ekaitz garaia eta eguzki izpiren batena ere, baina baita Cristina Enea kolore horiz, okrez eta gorriz janzten den garaia ere. Perretxikoak sortu dira dagoeneko Cristina Enean. Perretxiko deitzen dena, berez, onddoaren fruitua da, esporak sortzeko ardura duen zatia, eta izaki bizidun berri baten ekoizpena du eginkizun. Onddoaren benetako gorputza, mizelio izenez ezagutzen dena, lur azpian dago eta hifa izeneko harizpi luzez osatuta dago.

Udazkena hemen da, zalantzarik gabe. Argia gutxitu da, egunak laburrak dira eta askotan euritsuak. Hezetasunak onddoek, likenek, goroldioek eta organismoek osatutako unibertso misteriotsu bat ugaritzea errazten du, eroritako hostoen deskonposizioa aprobetxatzen dutenak eta beste espezie batzuentzako janaria sortzen dutenak... eta horrela berriro hasten dira. Udaberrian eta udan, hostoek kolore berde bizia erakusten dute, klorofila izeneko pigmentu baten ondorioz, fotosintesia egiteko eguzki-argian dagoen energia harrapatzeko gai dena. Baina klorofilaz gain, hostoek beste pigmentu batzuk ere badituzte, karotenoide eta flabonoide izenekoak, udan ikusten ez direnak, klorofilaren berdeak estaltzen baititu.

Udazkena da oraindik, baina gure ekosistema bereziko aldaketek negu gorriaren etorrera iragartzen dute, ezinbestean. Bizitza urteko azken hilabeteko argi-ilunaren artean ezkutatzen da, zerua urdinetik grisera bihurtzen denean, eta askok lo egiten dute... hotzetik babestuta. Abenduan, urtaro aldaketarekin, naturak urteko gaurik luzeena bizi du, iluntasuna nagusi den 14 ordu eta erdi.